Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia (KDLQG) Mộc Châu đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2050/QĐ-TTg, ngày 12/11/2014. KDLQG Mộc Châu nằm trên địa bàn 2 huyện Mộc Châu và Vân Hồ (vùng Mộc Châu), cách thủ đô Hà Nội 180 km, TP Sơn La 120 km, có tổng diện tích tự nhiên 206.150 ha. Với những lợi thế về vị trí, điều kiện khí hậu, cảnh quan thiên nhiên ban tặng cùng những nét đặc sắc văn hóa, Mộc Châu trong những năm gần đây càng hấp dẫn du khách. Việc Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch KDLQG sẽ tạo điều kiện cho Mộc Châu có nhiều điều kiện để trở thành một trọng điểm du lịch của cả nước đến năm 2020.
Lợi thế phát triển du lịch
Nằm trong hành trình du lịch Tây Bắc, vùng Mộc Châu là cửa ngõ chính nối khu vực Tây Bắc với thủ đô Hà Nội, Đồng bằng Bắc Bộ và có những lợi thế so sánh nổi trội.
Trong những năm qua, các khu vực có khí hậu ôn hòa, mát mẻ như Sa Pa (Lào Cai), Đà Lạt (Lâm Đồng), Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Bà Nà (Đà Nẵng),... đều được lựa chọn và phát triển thành các khu nghỉ dưỡng nổi tiếng. Vùng Mộc Châu nằm trên một cao nguyên có độ cao 1050m, lượng mưa tương đối lớn (1.500 mm/năm) lại ở giữa sông Đà, sông Mã như hai hệ thống điều hòa không khí tự nhiên, nhiệt độ trung bình hàng năm 18,50C, tương đương Sa Pa, Tam Đảo, Bà Nà, Đà Lạt và thấp hơn khu vực lân cận Sơn La, Hòa Bình, Điện Biên từ 3-50C.
Mộc Châu từ lâu được biết như một điểm đến nổi bật ở khu vực miền núi Tây Bắc với những đặc trưng độc đáo. Đó là hình ảnh "cao nguyên" với khung cảnh vừa hùng vĩ, nên thơ, say đắm lòng người với những đồi chè, đồng cỏ xanh ngát, những vườn mận hoa trắng, những ngọn núi hùng vĩ bốn mùa mây phủ, những bản làng ẩn hiện trong sương sớm, những thửa ruộng bậc thang… Đó là hình ảnh những nương "chè" trải ngút tầm mắt, sự kết tinh của truyền thống văn hóa nông nghiệp và cũng là đặc sản ở Mộc Châu. Đó còn là hình ảnh "Bò sữa", loài vật nuôi phổ biến từ lâu đã trở thành biểu tượng của cao nguyên Mộc Châu.
Mộc Châu còn có sự đa dạng về bản sắc văn hóa của các dân tộc với nhiều nét đặc trưng trong phong tục tập quán; lễ hội; văn hóa dân gian; nghệ thuật biểu diễn; nghề thủ công truyền thống; sản vật và văn hóa ẩm thực… Hiện nhiều bản làng làng còn lưu giữ được nhiều nét sinh hoạt, văn hoá truyền thống, có thể khai thác để tạo thành những sản phẩm du lịch như: bản Phụ Mẫu, Co Hào, Nà Bai, Lóng Luông, Suối Lìn, Bản Áng, Tà Phình, bản Nà Coóng...
Vùng Mộc Châu còn có nhiều điểm tham quan, nghỉ dưỡng đa dạng như: Hang Dơi, Ngũ động Bản Ôn, Rừng thông Bản Áng, Thác Dải Yếm, Đỉnh Pha Luông,...; suối nước khoáng tại bản Phụ Mẫu, Bản Bó, Hua Păng... Cùng với đó là các di tích văn hóa, cách mạng Đồn Mộc Lỵ, Bia lưu niệm Đoàn 83 quân tình nguyện Việt Nam tại Lào, Di tích lịch sử nơi Bác Hồ nói chuyện với nhân dân Mộc Châu,... và hệ thống di chỉ khảo cổ khu vực ven Sông Đà, Hang mộ cổ ven sông Đà, hoá thạch động vật ở khu vực xã Chiềng Yên, dấu tích khắc trên đá khu vực xã Xuân Nha.... Ngoài ra, Mộc Châu còn có cửa khẩu Lóng Sập có khả năng kết nối thuận tiện Mộc Châu với Sầm nưa (Xamneua) và xa hơn là Luông Pha Băng (Luang Prabang) kinh đô cũ của Lào.
Mộc Châu điểm đến hấp dẫn
Trong những năm gần đây, du khách đến Mộc Châu tăng nhanh: Nếu như năm 2010 có 288 nghìn lượt, năm 2013 có 600 nghìn lượt thì đến năm 2014 đã tăng lên 850 nghìn lượt. Khách đến Mộc Châu tập trung vào dịp lễ hội, ngày nghỉ lễ, dịp tết Mông, mùa Đông, mùa hoa ban, hoa đào, hoa mận nở rộ. Các luồng khách từ Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ chiếm 70-80%; các tỉnh Tây Bắc chiếm 10-20%; từ Lào qua cửa khẩu Lóng Sập chiếm 15-20%.
Mộc Châu hiện đang phát triển 3 loại hình du lịch chính, trước hết là du lịch sinh thái gồm các sản phẩm du lịch dã ngoại, tham quan, điển hình là các tour trải nghiệm tại các cơ sở sản xuất nông nghiệp (chè, sữa, hoa, dâu tây...). Loại hình du lịch văn hóa có các sản phẩm tham quan di tích lịch sử, văn hóa, danh thắng; các tour cộng đồng tại các bản làng, nghiên cứu văn hóa dân tộc thiểu số, ẩm thực..., trong đó có hình thức homestay gắn liền với các lễ hội đặc thù như Tết độc lập (người Mông), các lễ hội truyền thống... Loại hình du lịch nghỉ dưỡng có các sản phẩm nghỉ, điều dưỡng, chữa bệnh cũng ngày càng phát triển. Ngoài ra, Mộc Châu còn có các loại hình du lịch khác mang tính bổ trợ, theo nhu cầu du khách: Du lịch cuối tuần; du lịch MICE; du lịch vui chơi giải trí; du lịch thương mại cửa khẩu…
Định hướng phát triển của Mộc Châu
Trên cơ sở tiềm năng và thực tế nhu cầu du khách hiện nay, trong thời gian tới, Mộc Châu vẫn tập trung vào các sản phẩm du lịch chính gồm: du lịch nghỉ dưỡng - điều dưỡng, chữa bệnh; du lịch tham quan sinh thái - dã ngoại, đặc biệt chú trọng phát triển du lịch sinh thái gắn với nông ngiệp; du lịch tham quan di tích lịch sử văn hóa, danh thắng; du lịch cộng đồng,.. Về mặt không gian, Trung tâm chính sẽ là một cụm du lịch tập trung hầu hết các sản phẩm và dịch vụ đặc trưng với quy mô lớn của KDLQG Mộc Châu, đóng vai trò là điểm đón khách đồng thời cũng là nơi cung cấp thông tin cho du khách. Trung tâm du lịch chính bao gồm: Trung tâm du lịch sinh thái Mộc Châu; Trung tâm Vui chơi giải trí cao cấp; Trung tâm nghỉ dưỡng cao cấp,... Trong KDLQG còn có các khu du lịch quan trọng: Khu du lịch Rừng thông Bản Áng, Khu du lịch Thác Dải Yếm, Khu trung tâm thương mại cửa khẩu Lóng Sập, Khu du lịch Ngũ động Bản Ôn, Khu du lịch cộng đồng Chiềng Yên, Khu du lịch sinh thái rừng Pó Cốp, Khu du lịch sinh thái rừng đặc dụng Xuân Nha. Trong tương lai cũng sẽ hình thành các điểm du lịch cộng đồng ở: bản Áng (xã Đông Sang), Bản Vặt (xã Mường Sang),....
Trên cơ sở các điểm du lịch trên, KDLQG Mộc Châu sẽ hình thành hệ thống trọng yếu: Tuyến du lịch liên quốc gia Mộc Châu-Lào, tuyến Hà Nội-Mộc Châu-Lào-Thái Lan; tuyến liên vùng kết nối Mộc Châu với Sơn La-Điện Biên-Lai Châu (Tây Bắc) và với Hòa Bình-Hà Nội (Đông Nam); tuyến trong KDLQG Mộc Châu: từ Thị trấn Mộc Châu đi các điểm tham quan, di tích lịch sử văn hóa trong khu du lịch; tuyến trên sông: Mộc Châu - Hồ thủy điện Hòa Bình và Mộc Châu - Hồ thủy điện Sơn La.
Công tác xây dựng cơ sở vật chất phục vụ du lịch cũng đặc biệt quan trọng, trong đó tập trung vào khách sạn loại 1 - 3 sao, khách sạn cao cấp loại 4 - 5 sao, biệt thự và các hình khác. Hệ thống các cơ sở vật chất kỹ thuật khác: các công viên chuyên đề, các công trình thể thao trong nhà và ngoài trời, các khu vui chơi giải trí đặc biệt, hệ thống các câu lạc bộ vui chơi giải trí (câu lạc bộ đêm, quán bar, karaoke), các cơ sở ăn uống, cơ sở phục vụ hội nghị, hội thảo, cơ sở phục vụ nhu cầu thể thao.
Mục tiêu đặt ra đến năm 2020 Mộc Châu sẽ đón 1,5 triệu lượt khách (10 nghìn khách quốc tế); năm 2030 đón 3 triệu lượt (50 nghìn khách quốc tế). Số lượng cơ sở lưu trú năm 2020 có 1.840 buồng; năm 2030 có 5.390 buồng. Tổng thu từ khách du lịch năm 2020 đạt 1.500 tỷ đồng (70 triệu USD); năm 2030 đạt 6.000 tỷ đồng (270 triệu USD).
Mộc Châu sẽ ngày càng thu hút được sự quan tâm của du khách và trở thành một điểm đến nổi bật trên bản đồ du lịch Việt Nam, biểu tượng văn hóa của các dân tộc tỉnh Sơn La cũng như các tỉnh phía Tây Bắc. Với tiềm năng, ưu thế nổi trội và cơ chế, chính sách ưu đãi của tỉnh, Mộc Châu cũng đang mở ra nhiều cơ hội cho nhà đầu tư trong và ngoài nước.